Poświęcenie tablicy w kościele Wniebowzięcia NMP w Nadwórnej (Fot. Larysa Irodenko)

„Ks. Józef Smaczniak jest dla nas wzorem gorliwego, mężnego i wiernego kapłana, który rzeczywiście poświęcił swoje życie dla Kościoła, dla Boga, dla swoich rodaków, który był obrońcą bardzo potrzebujących” – powiedział lwowski biskup pomocniczy Edward Kawa.

W kościele Wniebowzięcia NMP w Nadwórnej koło Iwano-Frankiwska 25 października poświęcił on tablicę ku czci ostatniego przedwojennego proboszcza tej parafi, który w 1942 r. zginął w więzieniu hitlerowskim w Stanisławowie. Tablica powstała z inicjatywy Towarzystwa „Res Carpathica” z Warszawy, przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.

W kościele została też otwarta wystawa o ks. Smaczniaku. Urodził się on w 1895 r. w Rzochowie koło Mielca. W 1919 r., po ukończeniu seminarium duchownego we Lwowie i święceniach kapłańskich, pełnił posługę w Janowie koło Lwowa, w Cieszanowie, w Złoczowie, a od 1933 r. w Nadwórnej. Był tam też opiekunem m.in. filialnej kaplicy w Rafajłowej. Tam to, na nieodległej od tej wsi Przełęczy Rogodze Wielkie, dokonał poświęcenia nowo ustawionego, żelaznego (w następstwie zniszczenia poprzedniego, drewnianego), zachowanego do dziś Krzyża Legionów. Niebawem doprowadził do rozbudowy kościoła w Nadwórnej, dał się też poznać jako organizator tamtejszego szkolnictwa – w 1936 r. współtworzył w tym mieście gimnazjum, w którym uczył religii i historii. Doprowadził także do wybudowania w Nadwórnej domu parafialnego – polskiego centrum kulturalno-oświatowego. Działalność ks. Smaczniaka została zauważona i uhonorowana – w 1936 r. przyjął z rąk prezydenta Ignacego Mościckiego Złoty Krzyż Zasługi.

W czasie pierwszej okupacji sowieckiej, a później niemieckiej, ks. Smaczniak prowadził w Nadwórnej aktyw ną pracę konspiracyjną, skupiając wokół siebie ruch oporu na tym terenie. M.in. kierował punktem przerzutu przez Gorgany na Węgry polskich żołnierzy września 1939. „To dzięki jego interwencji uratowali swoje życie” – zaznaczył bp Kawa.

Wystawa w kościele Wniebowzięcia NMP w Nadwórnej (Fot. Larysa Irodenko)

Przez dom parafialny w Nadwórnej przechodziła też poczta kurierska pomiędzy okupowanym krajem a rządem RP na uchodźstwie. Ks. Smaczniak organizował akcje wysyłania paczek z pomocą polskim rodzinom deportowanym w głąb Rosji, wspierał i pomagał Żydom. Przywołano też fakt uratowania ks. Smaczniaka z rąk Sowietów, kiedy próbowano go aresztować podczas powrotu z Rafajłowej kolejką – wtedy, podczas kontroli w wagonach, za księdzem wstawili się pasażerowie (Ukraińcy i Żydzi). Po wkroczeniu Niemców, mimo że został uprzedzony o planowanym aresztowaniu go przez Gestapo i mógł zbiec, odmówił pomocy i pozostał na miejscu. Po zatrzymaniu w dniu 17 sierpnia 1941 r. został poddany okrutnemu, niemal rocznemu, śledztwu, podczas którego nikogo nie wydał. Zmarł 17 czerwca 1942 r. na tyfus w niemieckim więzieniu w Stanisławowie. Miejsce pochówku ks. Smaczniaka jest nieznane, spoczywa bezimiennie prawdopodobnie w pobliskim Czarnym Lesie.

„Postać ks. Józefa Smaczniaka to jest dla nas wzór do naśladowania. Dzisiaj, kiedy pochylamy się nad jego życiem, nad jego historią, widzimy, że to jest wybitna postać. Niestety, trochę zapomniana” – powiedział po zakończeniu Mszy św. Bp Kawa. Wyraził nadzieję, że odsłonięcie tablicy pamiątkowej w dwóch językach: polskim i ukraińskim stanie się „okazją, by na nowo go odkryć” i „zgłębić to wszystko, co Bóg przez niego tutaj uczynił”.

W uroczystości uczestniczyli miejscowi Polacy i Ukraińcy, wielu rodzin mieszanych. Został odczytany list Towarzystwa „Res Carpathica”. Ks. Mateusz Świstak, administrator parafii wyjaśnił, że z powodu kwarantanny nie mogli przyjechać zaproszeni goście z Polski.

Teskt: Konstanty Czawaga/ KAI Lwów

Audycja radia CKPiDE: