W drodze na Przełęcz Legionów (Fot. Danuta Stefanko)

„Młodzieży polska, patrz na ten krzyż!
Legiony polskie dźwignęły go wzwyż.
Przechodząc góry, lasy i wały
Do Ciebie Polsko i dla Twej chwały!”

Młodzież skupiona wokół Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku, dawnym Stanisławowie, 11 lipca 2021 roku, udała się na Przełęcz Legionów, znajdującą się w grupie górskiej Gorgany w Karpatach Wschodnich. Kiedyś było to pogranicze polsko-węgierskie, natomiast w okresie międzywojennym przechodziła tu granica czechosłowacka. Po II wojnie światowej Gorgany znalazły się w granicach państwa ukraińskiego.

Wraz z młodzieżą na Przełęcz Legionów udali się też przedstawiciele Stowarzyszenia Res Carpathica oraz akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”. Przewodnik górski, krajoznawca Dariusz Dyląg przybliżył uczestnikom wyprawy historię tego miejsca, a także opowiedział o miejscowości Rafajłowa (dziś Bystrzyca), z której się zaczynała Droga Legionów.

„Jesienią 1914 roku Legiony Polskie przechodziły z terenów Królestwa Węgier przez tę przełęcz. Jeden z polskich oficerów, porucznik Jan Słuszkiewicz, który był szefem kompanii saperów tych oddziałów legionowych stwierdził, że można zbudować tu drogę. W ciągu niecałych trzech dób powstała 7-kilometrowa trasa, którą można było przeprowadzić kawalerię, treny, zaopatrzenie oraz lekką artylerię legionową. No i oczywiście prowadzić tutaj dosyć ciężkie walki w tzw. kampanii zimowej roku 1914-1915 na terenie ówczesnej Galicji. To był pierwszy skrawek wolnej Polski, który zbrojnie zdobyto na oddziałach rosyjskich we wsi Rafajłowa” – powiedział dr Dariusz Dyląg ze Stowarzyszenia Res Carpathica.

Dr Dariusz Dyląg opowiada młodzieży o Legionistach Polskich (Fot. Danuta Stefanko)

Oprócz poznawania historii Polski okresu I wojny światowej oraz walk Legionów Polskich o niepodległość Ojczyzny, młodzież oddała również hołd poległym w tej miejscowości legionistom. Przy pomniku w Bystrzycy oraz krzyżu na Przełęczy zapalono znicze oraz złożono kwiaty.

„Przywożąc młodych ludzi na takie miejsca jak Przełęcz Legionów, ale też w inne miejsca w Karpatach Wschodnich, chcemy im pokazywać i zachęcać do tego, aby doświadczali żywej i prawdziwej historii, której zapewne nie doświadczą w ławce szkolnej. Odwiedzanie takich miejsc jest dodatkową możliwością ogólnego rozwoju. Widzimy w tym niezbędny warunek przyszłej owocnej aktywności młodzieży na niwie społecznej i zawodowej. Chcemy, żeby poznali historię swojego regionu, szczycili się tym skąd się wywodzą i mając doświadczenie przeszłości, budowali dobrą przyszłość” – powiedziała Maria Osidacz, dyrektor Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego.

Wyprawa odbyła się w ramach projektu Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie „Przedwojenne tradycje turystyczne – ścieżkami dawnego Głównego Szlaku Karpackiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego”. Właśnie wyjście na Przełęcz Legionów w 2017 roku zainaugurowało tę inicjatywę, która trwa już piąty sezon turystyczny.

„Wzięłam udział w tej wędrówce, ponieważ uwielbiam góry, a zwłaszcza wyjazdy organizowane przez Centrum. Tu zawsze panuje przyjazna atmosfera. Jest też możliwość poznawać nowych ludzi. Tym razem byliśmy na Przełęczy Legionów. Podróż ta na pewno pozostanie w mojej pamięci. Zdobyłam dużo nowych doświadczeń i niepowtarzalnych emocji. Jestem bardzo wdzięczna organizatorom wyprawy, którzy dają taką możliwość oraz robią moje życie ciekawszym i bardziej kolorowym” – powiedziała Jaryna Wasyłyk, wolontariuszka Centrum Kultury Polskiej.

Obok krzyża na Przełęczy Legionów (Fot. Danuta Stefanko)

Młodzieży towarzyszył również dziennikarz, pisarz i podróżnik Tomasz Grzywaczewski wspólnie z zespołem TVP Łódź, którzy realizują drugi sezon programu „Tomek na granicach II Rzeczypospolitej”. Jest to reporterska opowieść, przedstawiająca historię przygranicznych miejscowości, pozostałości dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej, ale też pokazująca mieszkańców tych terenów. Również częściowo przedstawiane są tereny wielokulturowej i wielonarodowościowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

„Zawsze fascynowała mnie pograniczność, ponieważ uważam, że na granicach mieszają się kultury, mieszają się narody. To są siłą rzeczy tereny bardzo ciekawe, często bardzo ciężko doświadczone przez historię, szczególnie tutaj w Europie Środkowej. Myślę, że ważne jest opowiadać o tej historii po to, żeby lepiej zrozumieć jak wygląda współczesność i lepiej budować pewnego rodzaju nić porozumienia pomiędzy narodami naszej części świata” – powiedział Tomasz Grzywaczewski.

Inicjatywa wycieczek górskich skupia wokół siebie młodzież z obwodów lwowskiego oraz iwanofrankiwskiego, pasjonującą się historią oraz dziedzictwem tych terenów, a także turystyką górską. Jest realizowana przez Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie, Lwowski Klub Sportowy Pogoń oraz Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku.

Tekst: Danuta Stefanko

Program radia CKPiDE:

Zdjęcia: Danuta Stefanko