Fot. ossolineum.pl

Od najmłodszych lat każdy Polak wie, że jego znakiem jest Orzeł Biały, a ziemia ojczysta była zdobywana krwią i blizną. To wszystko dzięki „Katechizmowi polskiego dziecka”, którego autorem jest polski poeta neoromantyczny Władysław Bełza. W roku 2022 obchodzona jest 175. rocznica jego urodzin, a więc zapraszamy do zapoznania się z życiorysem wybitnego piewcy polskości.

Dzieciństwo, młodość i debiut literacki Władysława Bełzy

Władysław Bełza urodził się 17 października 1847 roku w Warszawie w rodzinie chemika Józefa Bełzy i Augustyny Bogumiły Teofili z Ostrowskich. Był najstarszym wśród pięciorga rodzeństwa. Uczęszczał do warszawskiego gimnazjum rządowego. W 1865 roku wstąpił do szkoły oficerskiej w Kazaniu, a w latach 1866-1868 do Szkoły Głównej w Warszawie, gdzie podjął studia literackie.

W latach studenckich pisał do kilku warszawskich tygodników, w tym do „Przyjaciela Dzieci” i „Przeglądu Tygodniowego Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”. Zadebiutował wierszem „Deszczyk wiosenny”, który został wydrukowany na łamach „Przyjaciela Dzieci” w 1863 roku. Z kolei w 1867 Władysław Bełza wydał swój pierwszy zbiór poezji – książeczkę dla najmłodszych czytelników, zatytułowaną „Podarek dla grzecznych dzieci”.

Rok później przeprowadził się do Krakowa, gdzie pełnił funkcję lektora ociemniałego poety i geografa Wincentego Pola. Właśnie dzięki jego pomocy Władysławowi Bełzie udało się wydać drugą książkę z utworami dla dzieci „Abecadlnik w wierszykach dla polskich dzieci”. Wkrótce ukazał się trzeci zbiór poezji „Upominek dla młodzi polskiej na pamiątkę trzechsetnej rocznicy Unii Lubelskiej”, stanowiący przypomnienie wielkich momentów z dziejów Rzeczypospolitej.

Fot. lffb.lv

Władysław Bełza opuścił Kraków i wyjechał do Lwowa. Później udał się do Wenecji, Padwy, Zurychu i Paryża, gdzie zbliżył się ze środowiskiem emigracji polskiej, w tym zaprzyjaźnił się z Józefem Bohdanem Zaleskim. Za jego radą przeprowadził się do Poznania, gdzie wspólnie z Edmundem Callierem, Klemensem Kanteckim i Władysławem Ordonem założył „Tygodnik Wielkopolski” oraz pismo dla dzieci „Promyk”. Zasługą Władysława Bełzy dla Poznania było zainicjowanie budowy teatru polskiego.

Lata lwowskie Władysława Bełzy

Aktywna działalność poety nie pozostała bez uwagi władz zaborczych. Wobec sprzeciwiania się polityce germanizacji Polaków otrzymał w 1871 roku nakaz bezzwłocznego opuszczenia terytorium Królestwa Prus jako „uciążliwy cudzoziemiec” i zbyt „niespokojny” polski działacz narodowy. Poeta udał się najpierw do Pragi, skąd w lutym 1872 przeniósł się do Lwowa, gdzie pozostał do końca życia.

W stolicy Galicji pisał między innymi do „Dziennika Polskiego” i „Gazety Narodowej”. Redagował również i wydawał pisma dziecięce „Promyk. Tygodnik dla Dzieci” oraz „Towarzysz Pilnych Dzieci”. W tym okresie był najbardziej czynnym wśród lwowskich literatów. W roku 1882 rozpoczął pracę w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich w charakterze skryptora, który nadzorował czytelnię dla młodzieży. Z czasem objął funkcję naczelnika wydawnictwa książek i podręczników polskich.

Władysław Bełza był inicjatorem utworzenia we Lwowie Koła Literacko-Artystycznego i Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza. W 1883 roku założył wraz z Józefem Ignacym Kraszewskim i Antonim Małeckim Macierz Polską. Była to pierwsza na terytorium dawnej Rzeczypospolitej organizacja szerząca oświatę wśród społeczeństwa polskiego przez wydawnictwo tanich książek dla popularyzacji nie tylko literatury pięknej, ale również wszechstronnej wiedzy.

Fot. dladziedzictwa.org

Postać Władysława Bełzy była jedną z głównych w ówczesnym Ossolineum. Poza energią poetę cechował pogodny i spokojny charakter. Przyjaźnił się z wieloma działaczami społecznymi, wydawcami oraz artystami polskimi. Wyróżniał się dowcipem i nadzwyczajną skromnością. W ostatnich latach życia poeta mieszkał nieopodal Ossolineum, gdzie pożegnał ten świat 29 stycznia 1913 roku. Pochowano go w Alei Zasłużonych na lwowskim Cmentarzu Łyczakowskim.

Twórczość wybitnego piewcy polskości

Władysław Bełza pisał w duchu patriotycznym, dlatego też zwany jest piewcą polskości. Stworzył wiele utworów dla dzieci i młodzieży. Zajmował się również publicystyką. Tworzył lirykę społeczno-patriotyczną, chętnie czytaną po Powstaniu Styczniowym. Poza utworami poetyckimi ogłaszał również prace z historii literatury obracające się wokół postaci Adama Mickiewicza. Posługiwał się trzema pseudonimami: Władysław Piast, Władysław Ostrowski oraz Nie Wiem Kto.

Poezje autora zaliczyć można do neoromantyzmu. Najważniejszym tematem w twórczości Władysława Bełzy jest Ojczyzna. Bohaterowie narodowi i biblijni są w jego wierszach postawieni jako wzorce do naśladowania dla dzieci i młodzieży, stąd można stwierdzić, że jego twórczość ma charakter dydaktyczny i patriotyczny. Wydał takie tomiki wierszy jak „Z wiosny”, „Pieśni liryczne” czy „Z doli i niedoli”.

W wartościach, zawartych w wierszach Władysława Bełzy, znajdowała duchowne oparcie młodzież jak podczas odrodzenia niepodległości Ojczyzny w 1918 roku, tak również w czasie jej obrony w 1939 i później. Zawsze, szczególnie w trudnych historycznie chwilach historii, Polacy zwracali się do poezji Władysława Bełzy, w niej mogli odszukać odpowiedzi na różne pytania. Najbardziej znany jest z autorstwa wiersza pochodzącego ze zbioru „Katechizm polskiego dziecka” – „Wyznanie wiary dziecięcia polskiego”, zaczynającego się od słynnych słów: „Kto Ty jesteś? – Polak mały”.

Opr. na podst. eszkola.pl, kuriergalicyjski.com, poezja.org