Fot. Danuta Stefanko
Na Przykarpackim Uniwersytecie Narodowym im. Wasyla Stefanyka 16 listopada 2022 roku odbył się finał Ogólnoukraińskiego Akademickiego Konkursu Tłumaczeniowego „Noc Tłumaczy”. Uczestnicy inicjatywy zmierzyli się z fragmentami powieści politycznej „Droga donikąd” autorstwa Józefa Mackiewicza. Głównym celem konkursu jest popularyzacja literatury polskiej, rozwój kompetencji tłumaczeniowych studentów w zakresie przekładu literackiego oraz wsparcie młodych talentów.
„Każdy przekład jest intymnym aktem czytania, osobistym spotkaniem tłumacza z twórczością. W prozie Józefa Mackiewicza jest dużo światła i nadziei, a także wiara w człowieka, wiara w prawdę. Józef Mackiewicz jest orędownikiem prawdy. Bardzo się cieszymy, że mimo wojny, przerw w dostawach prądu i Internetu studenci licznie się zgłaszali. W tych fragmentach, które tłumaczyli, oprócz nazw i terminów historycznych, były ciekawe wyzwania związane z nazwami własnymi i ich tłumaczeniem z jednego języka słowiańskiego na drugi. Bardzo dobrze sobie poradzili” – powiedziała Samanta Busiło, lektorka języka polskiego na Uniwersytecie Przykarpackim z delegatury Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, pomysłodawczyni wydarzenia.
W tegorocznej edycji „Nocy Tłumaczy” wzięło udział ponad 30 młodych filologów z 13 uczelni na całej Ukrainie, między innymi z Iwano-Frankiwska, Lwowa, Łucka, Kijowa, Żytomierza, Winnicy, Chmielnickiego, Mikołajowa, Charkowa, Odessy. Były to zarówno osoby, które dopiero rozpoczęły studia, jak i absolwenci studiów licencjackich i magisterskich, studiujący polonistykę, lingwistykę stosowaną czy slawistykę.
Fot. Danuta Stefanko
„Chciałam siebie spróbować w tłumaczeniu literackim, gdyż jest tam więcej przestrzeni dla fantazji w porównaniu z tekstami oficjalnymi. Bardzo mi się spodobało. Teksty Józefa Mackiewicza są aktualne i ciekawe do tłumaczenia. Tam jest dużo frazeologizmów, metafor, niekiedy trudnych do tłumaczenia, ale poradziłam sobie. Ważne jest, by nie tłumaczyć dosłownie, ale zgodnie z autorem. Będę kontynuować tłumaczenia literackie” – powiedziała Julia Bałaż, uczestniczka konkursu.
Tłumaczenia młodzieży oceniali: Ostap Sływynski – tłumacz, poeta, krytyk literacki, Natalia Tkaczyk – tłumaczka, redaktorka czasopisma „Nowa Polszcza” oraz Wołodymyr Harmatiuk – dziennikarz, tłumacz, fotograf. Podczas spotkania podsumowującego konkurs jurorzy analizowali twórczość Józefa Mackiewicza, a także poszczególne aspekty tłumaczenia prozy pisarza na język ukraiński. Wyłoniono również zwycięzców.
„To, w czym teraz uczestniczymy, jest początkiem bardzo ważnej drogi – uobecniania Józefa Mackiewicza wśród ukraińskiej publiczności. Autor odpowiada na ważne pytania, dlaczego indoktrynacja ideologiczna jest niebezpieczna. Publikacje Józefa Mackiewicza to książki, bez których nie możemy iść w przyszłość. Fikcyjny status dzieła nie uwalnia pisarza od odpowiedzialności wobec prawdy. Józef Mackiewicz łączy z kroniką historyczną i fikcją także reportaż. Język narratora, którego on kreuje, jest nie tylko bardzo plastyczny i oryginalny z punktu widzenia stylistycznego. Jego narrator jest intelektualistą, którego język nie sposób oddać bez głębszego wejścia w materiał historyczny, polityczny, filozoficzny” – powiedział Ostap Sływynski.
Fot. Danuta Stefanko
Józef Mackiewicz, ustanowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej patronem 2022 roku, jest jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku. Pisał o tematach trudnych. Niezależnie, czy były to powieści, czy artykuły prasowe, bohaterem jego utworów stawał się człowiek uwikłany w skomplikowane mechanizmy historii. W swoich utworach opisywał między innymi dramatyczne wydarzenia wojny polsko-bolszewickiej. Był również pierwszym Polakiem, który jeszcze w czasie II wojny światowej badał ślady zbrodni katyńskiej.
„Józef Mackiewicz może być patronem tych czasów. Dzisiejsza Rosja przejęła niechlubne tradycje Rosji bolszewickiej, która za nic miała człowieka i życie ludzkie, a służyła pewnej ideologii. Niestety to wszystko, co dzisiaj się dzieje, jest kontynuacją tego, przed czym przestrzegał pisarz. Józef Mackiewicz dążył do tego, żeby prawda zawsze była najważniejsza. Ludzie mają zdolność ulegać ideologiom, ale Józef Mackiewicz zawsze szedł w poprzek. Walczył o los zwykłego człowieka i narodu. Mówił, że nie ma złych i dobrych narodów, a są źli i dobrzy ludzie” – powiedziała Eliza Dzwonkiewicz, konsul generalna Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie.
Ogólnoukraiński Akademicki Konkurs Tłumaczeniowy „Noc Tłumaczy” został zorganizowany przez Katedrę Języków Słowiańskich Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka we współpracy z Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku pod patronatem Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie. Była to już druga edycja tej inicjatywy.
Tekst: Danuta Stefanko
Program Radia CKPiDE:
Zdjęcia: Danuta Stefanko