Bł. Wincenty Kadłubek na obrazie Aleksandra Lessera (Fot. domena publiczna)
Był pierwszym Polakiem, który spisał dzieje własnej Ojczyzny. Błogosławiony Wincenty Kadłubek żył na przełomie XII-XIII wieku, jednak jego dorobek dotychczas jest cennym źródłem wiedzy. Kronika Polski, obejmująca dzieje państwa od czasów bajecznych do roku 1202, jest napisana doskonałą łaciną. W XV wieku pełniła funkcję podręcznika retoryki. 8 marca 2023 roku mija 800. rocznica z dnia śmierci mistrza Wincentego, zatem przedstawiamy najciekawsze fragmenty jego życiorysu.
Pochodzenie oraz edukacja Wincentego Kadłubka
Wincenty Kadłubek urodził się między 1150 a 1160 rokiem w rodzinie rycerskiej na ziemi sandomierskiej. Przydomek Kadłubek został nadany kronikarzowi w XV wieku przez Jana Długosza. Przez okres dwóch wieków w źródłach pojawia się określenie mistrz lub magister Wincenty. Pierwsza wzmianka z tytułem mistrza widnieje na dyplomie od księcia Kazimierza Sprawiedliwego z 1189 roku.
Młody Wincenty rozpoczął naukę w szkole katedralnej w Krakowie, gdzie miał okazję przysłuchiwać się rozmowom arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana i krakowskiego biskupa Mateusza, co w przyszłości przełożyło się na jego najwybitniejsze dzieło. Głęboką wiedzę w zakresie prawa rzymskiego, filozofii i antycznej literatury Wincenty Kadłubek zdobył według różnych źródeł na studiach w Paryżu czy Bolonii. Stał się pierwszym Polakiem, który otrzymał tytuł magistra.
Bł. Wincenty Kadłubek, mnich i pielgrzym (Fot. domena publiczna)
Po ukończeniu studiów i powrocie do Polski przyjął święcenia kapłańskie. Później pracował jako notariusz i kronikarz w kancelarii Kazimierza Sprawiedliwego. Właśnie książę zainspirował Wincentego Kadłubka do napisania Kroniki Polski. Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego był proboszczem na ziemi sandomierskiej. Następnie powrócił do Krakowa, gdzie objął funkcję biskupa, którą sprawował w ciągu 10 lat.
Posługa biskupia polskiego kronikarza
Był zwolennikiem reform, dotyczących wprowadzenia celibatu i uniezależnienia kościoła od władzy świeckiej. Wprowadził również obowiązek Spowiedzi i Komunii Wielkanocnej, obostrzone przepisy odnośnie do małżeństwa, które miały nie dopuścić do konkubinatów. Podniósł poziom edukacji w krakowskiej szkole katedralnej. Jednocześnie szerzył kult św. Stanisława i św. Floriana.
W 1218 roku za zgodą papieża Honoriusza III zrzekł się urzędu biskupa i wstąpił do klasztoru cystersów w Jędrzejowie, gdzie spędził ostatnie 5 lat życia. Zmarł w 1223 roku i został pochowany w prezbiterium klasztornego kościoła, co może oznaczać, że zmarł w opinii świętości. Jego grób odwiedzali królowie Kazimierz Wielki i Kazimierz Jagiellończyk. Mistrz Wincenty został beatyfikowany w 1764 roku przez papieża Klemensa XII.
Widok stron Kroniki Polskiej Wincentego Kadłubka (Fot. domena publiczna)
Najważniejsze dzieło Wincentego Kadłubka
Pełniąc urząd biskupa, napisał w formie dialogu pomiędzy wspomnianymi arcybiskupem Janem i biskupem Mateuszem pierwsze trzy księgi Kroniki Polski, czwartą zaś – narracyjną – przebywając w klasztorze. W swoim dziele zebrał wszystkie mity i podania o powstawaniu Polski, a także opisał czasy pierwszych władców dynastii Piastów, prawdopodobnie do roku 1202. Kronika Wincentego Kadłubka, opierana często na ustnych przekazach, zastąpiła wcześniejsze dzieło Galla Anonima.
Wincenty Kadłubek przedstawił dzieje Polski poniekąd w sposób niezgodny z prawdą historyczną. Przykładowo pisał o walkach Polaków z Aleksandrem Macedońskim i Juliuszem Cezarem czy przytaczał legendy o powstaniu Krakowa i panowaniu córki Kraka Wandy. Niewątpliwie polski kronikarz był patriotą, gdyż nadał Mieszkowi I miano króla, pragnąc podkreślić znaczenie pierwszego chrześcijańskiego władcy Polski.
Kronika Wincentego Kadłubka (Fot. domena publiczna)
Wykształcony kronikarz zgodnie z ówczesną kulturą literacką wzbogacał swoje dzieło w elementy antyczne. Czerpał z nauk wielu pisarzy i filozofów, wśród których św. Augustyn, św. Chryzostom, św. Hieronim i św. Ambroży. Polskiemu kronikarzowi znane były również dzieła rzymskie, napisane przez Senekę i Cycerona. W źródłach wspomina się też o Homerze i Owidiuszu, co świadczy o jego wszechstronnej wiedzy.
Wincenty Kadłubek kierował się polityczno-moralizatorskim celem, przedstawiał też subiektywne spojrzenie na opisywane wydarzenia. Wartość historyczna Kroniki Polski jest niejednoznaczna, a największe znaczenie historyczne mają wydarzenia, przedstawione w księdze czwartej. Z kolei polska literatura zyskała dzieło, dzięki któremu mamy możliwość zrozumieć sposób myślenia średniowiecznego pisarza.
Opr. na podst. kronikidziejow.pl, eszkola.pl
