Wojciech Korfanty (Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku było dziełem wielu polityków, wojskowych i działaczy społecznych. Do kształtowania się polskiej państwowości i ustroju społeczno-politycznego po 123 latach zaborów przyczynił się również Wojciech Korfanty. W roku bieżącym przypada 150. rocznica jego urodzin, zapraszamy zatem do zapoznania się z najciekawszymi kartami życiorysu jednego z ojców niepodległości.
Edukacja i początki działalności politycznej Wojciecha Korfantego
Wojciech Korfanty przyszedł na świat 20 kwietnia 1873 roku w osadzie Sadzawka (obecnie Siemianowice Śląskie) w rodzinie górnika Józefa Korfantego i Karoliny z domu Klecha. Od wczesnej młodości zaczął utożsamiać się z polskością, do czego przyczynili się, jak sam potem wspominał, niemieccy nauczyciele, którzy tę polskość zwalczali.
W 1879 roku rozpoczął naukę w szkole ludowej w swojej rodzinnej miejscowości. Później uczęszczał do katowickiego Gimnazjum Królewskiego. Założył tam tajne kółko, którego celem było szerzenie kultury polskiej i literatury. Nawiązywał też kontakty z działaczami z Wielkopolski. Brał udział w propolskich zebraniach, gdzie negatywnie wyrażał się o niemieckim kanclerzu Ottonie von Bismarcku, za co został wydalony z gimnazjum.
Wojciech Korfanty przemawia do tłumu (Fot. muzeumslaskie.pl)
Ukończył szkołę średnią eksternistycznie w grudniu 1895, po interwencji wielkopolskiego posła do Reichstagu. Rozpoczął studia na politechnice w Charlottenburgu, a jesienią kolejnego roku przeniósł się na Królewski Uniwersytet we Wrocławiu, gdzie zaliczył dwa semestry na Wydziale Filozoficznym. Przerwał studia, podejmując pracę jako korepetytor u litewskiego arystokraty. W 1899 roku wznowił studia, a na ostatni semestr przeniósł się do Berlina.
Po powrocie na Górny Śląsk w 1901 roku wstąpił do Ligi Narodowej, w ramach której współpracował z Romanem Dmowskim. Brał udział w powstaniu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Katowicach. Pełnił również funkcję redaktora naczelnego „Górnoślązaka”. Za publikację artykułów budzących polskie uczucia narodowe został skazany na cztery miesiące więzienia. W 1909 roku współorganizował Polskie Towarzystwo Demokratyczne w Poznaniu. Był posłem do Reichstagu, jednak z powodu ataków ze strony przeciwników politycznych zrezygnował z dalszego kandydowania.
Wojciech Korfanty w powstaniach śląskich
Pod koniec I wojny światowej Wojciech Korfanty opowiadał się za oderwaniem Górnego Śląska, Wielkopolski i części Pomorza od Rzeszy. 25 października 1918 roku wystąpił w niemieckim parlamencie z żądaniem przyłączenia tych terenów do odradzającego się państwa polskiego. Po powstaniu niepodległej Polski Wojciech Korfanty przeniósł się do Poznania. W latach 1918-1919 był członkiem Naczelnej Rady Ludowej, kierującej powstaniem wielkopolskim. Natomiast w 1920 został mianowany przez rząd polski komisarzem plebiscytu na Górnym Śląsku, toteż kierował całością przygotowań organizacyjnych, propagandowych i politycznych.
Wojciech Korfanty (Fot. Polska Agencja Prasowa)
Był współprzewodniczącym II powstania śląskiego, które stało się odpowiedzią polskich organizacji wojskowych i plebiscytowych na antypolskie działania niemieckie przed plebiscytem. Bezpośrednim celem powstańców było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego, a także likwidacja niemieckich organizacji paramilitarnych i bojówek.
Po niezbyt korzystnej dla Polski interpretacji wyników plebiscytu z marca 1921 roku, gdzie za przynależnością do Polski głosowało tylko około 40 proc. ludności, stanął na czele III powstania śląskiego. Jednak jako przeciwnik rozstrzygnięć zbrojnych podjął kontrowersyjną decyzję o wstrzymaniu walk. W wyniku powstania zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska, w tym też gospodarczo, gdyż na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni węgla.
Dwudziestolecie międzywojenne w życiorysie Wojciecha Korfantego
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 1922-1930 był posłem na Sejm z ramienia Chrześcijańskiej Demokracji. Coraz bardziej narastał konflikt między Wojciechem Korfantym a władzami sanacyjnymi. Podstawą tego było między innymi sprzeciwienie się Józefa Piłsudskiego wobec propozycji objęcia przez Wojciecha Korfantego stanowiska premiera w 1922 roku. Od 1924 roku wydawał dzienniki „Rzeczpospolita” i „Polonia”.
Od lewej: starosta katowicki Jan Mildner, wojewoda śląski Józef Rymer, Wojciech Korfanty, generał Stanisław Szeptycki (Fot. muzeumslaskie.pl)
Jako przeciwnik władz sanacyjnych został uwięziony w Twierdzy Brzeskiej w 1930 roku. Po uwolnieniu powrócił na Górny Śląsk, po czym z obawy przed ponownym uwięzieniem udał się do Czechosłowacji. W kwietniu 1939 roku, po wypowiedzeniu przez III Rzeszę układu o nieagresji, powrócił do Polski, gdzie został aresztowany i osadzony w Warszawie na Pawiaku. Pomimo protestów opinii publicznej spędził tam prawie 3 miesiące. Zwolniono go dopiero pod koniec lipca z powodu ciężkiej choroby.
Zmarł 17 sierpnia 1939 roku. Okoliczności jego śmierci budzą kontrowersje. Jedna z hipotez utrzymuje, że został zatruty oparami arszeniku w celi więziennej. Wojciecha Korfantego pochowano w Katowicach. Jego pogrzeb, który zgromadził około 5 tysięcy osób, był ostatnią dużą demonstracją w Katowicach przed wybuchem II wojny światowej. Stał się też wyrazem poparcia dla prowadzonej przez Wojciecha Korfantego polityki niepodległościowej i wielką manifestację patriotyczną.
Opr. na podst. dzieje.pl, muzeumslaskie.pl, bn.org.pl
