Fot. Danuta Stefanko

Jedną z najpiękniejszych tradycji okresu Świąt Bożego Narodzenia, która łączy różne pokolenia, jest wysławianie Zbawiciela, przychodzącego na świat, poprzez wspólne kolędowanie. Teksty kolęd przybliżają okoliczności wcielenia się Jezusa Chrystusa, przedstawiają Boga jako kogoś bardzo bliskiego człowiekowi, napełniają serca miłością, radością i pokojem.

Niektóre z tych pieśni są bardziej melancholijne – ukazują pokorę Boga wobec grzesznych ludzi, a równocześnie uświadamiają, że chce być z nami w naszych codziennych trudnościach i zmartwieniach. Inne z kolei są zaproszeniem do pełni radości, która płynie z miłości Pana do każdego stworzenia, a szczególnie do człowieka. W tym okresie świątecznym zapraszamy do przeczytania historii najpiękniejszych polskich kolęd.

Gdy się Chrystus rodzi

Uznawana za jedną z najstarszych polskich kolęd, pieśń ta powstała prawdopodobnie we wczesnej fazie baroku, na przełomie XVI i XVII wieku. Świadczą o tym nie tylko historyczne źródła, ale również charakterystyczna budowa i kompozycja utworu. Elementy chorałowe w połączeniu z tanecznymi akcentami tworzą podniosły, typowy dla epoki nastrój, który w szczególny sposób wyraża radość z narodzin Zbawiciela. Autorzy słów oraz melodii pozostają nieznani.

Pocztówki z kolekcji Dariusza Andrzejewskiego z Nowego Miasta / Gazeta Olsztyńska

Utwór opowiada o uwielbieniu Nowonarodzonego Dzieciątka i pokłonach oddawanych Mu przez zdumionych pastuszków. Prowadzeni anielskimi głosami, udają się do stajenki, żeby przywitać swojego Zbawiciela i złożyć należny Mu hołd. „Gdy się Chrystus rodzi” to historia wędrówki do Betlejem, szczerego zachwytu nad Cudem Wcielenia oraz głębokiej radości ze spotkania z Bogiem. Szczególnym wyrazem owej radości jest powtarzający się po każdej zwrotce łaciński refren „Gloria, gloria, gloria in excelsis Deo”, czyli wzniosłe „Chwała na wysokości Bogu!”.

W żłobie leży

Pieśń ta powstała na przełomie XVII i XVIII wieku. Jej melodia nawiązuje do popularnego wówczas tańca „chodzonego” i prawdopodobnie inspirowana była koronacyjnym polonezem króla Władysława IV Wazy. Za autora słów tej kolędy uznaje się jednego z najsłynniejszych polskich kaznodziejów, pisarza i jezuitę – ks. Piotra Skargę. Najwcześniejsze rękopisy zawierają jedynie tekst kolędy, natomiast pierwszy zapis nutowy pochodzi z 1707 roku.

Barokowa kolęda jest powitaniem Nowonarodzonego Chrystusa i uwielbieniem Jego zbawczej miłości. Pierwsze strofy są zachętą do oddawania czci Dzieciątku złożonemu w żłobie i opowieścią o Jego narodzinach w ubogiej stajni. Kolejne części mówią o niebiańskim Królestwie Jezusa oraz zbawieniu, które ma się dokonać przez Jego przyjście na świat.

Fot. Biuro Wystaw Artystycznych w Olkuszu

Tryumfy Króla Niebieskiego

Uroczysta, marszowa kolęda pochodzi z połowy XVIII wieku. Najstarszy zachowany zapis, zawierający tekst wraz z melodią, pochodzi z 1754 roku. Sama melodia została jednak spisana już w 1705 roku. Autorzy tekstu oraz muzyki – podobnie jak w przypadku większości polskich bożonarodzeniowych pieśni – pozostają nieznani.

Pierwsze strofy kolędy opowiadają o tryumfie Króla Niebieskiego – Boga, który posyłając na świat swojego Syna, przezwyciężył zło i dał nam zbawienie. Uroczysty tekst podkreśla pozycję Boga Ojca jako Wszechmocnego Króla i Władcy Wszechświata. Jest wyrazem wdzięczności i uwielbienia wobec Jego ojcowskiej Miłości.

Mizerna cicha

Jest to jedna z najmłodszych kolęd. Pieśń, stworzona w połowie XIX wieku, wyróżnia się na tle barokowych kompozycji swoim romantycznym nastrojem. Poważny charakter utworu, który dla jednych jest przejawem patosu i wzniosłości, innym kojarzy się ze spokojem dziecięcych kołysanek. Autorem tekstu „Mizerna cicha” jest Teofil Lenartowicz – polski poeta epoki Romantyzmu.

Jest to opowieść o ubogiej stajni, w której przyszło na świat Dzieciątko Jezus, o niezwykłych okolicznościach Jego Narodzin oraz reakcjach na przyjście Zbawiciela. W starannie przemyślanych, poetyckich wersach kryje się mnóstwo teologicznych odniesień, które świadczą o wysokiej świadomości autora oraz jego głębokim biblijnym przygotowaniu. Mimo nostalgicznego nastroju, słowa kolędy budzą nadzieję i napełniają serca kolędników Bożym pokojem i radością.

Opracowane na podst. koledypolskie.pl